Canada

Het land van onbegrensde mogelijkheden en volop onderwijs innovaties; een land waar we als Nederlanders zo nauw mee verbonden zijn.

Na een in 2020, door Covid-19 afgeblazen studiereis, gaat het alsnog gebeuren :-)
Als vervolg op de studiereis naar Canada in 2023 bieden we in 2024, in samenwerking met Stichting Carmelcollege, een studiereis ‘Verkennen en Verwonderen’ naar Canada aan.
Dankzij de intensieve samenwerking met Halton District School Board bezoeken we de scholen die goed aansluiten bij de vooraf door de deelnemers opgestelde leervragen.
Deze studiereis wordt georganiseerd door ICT&E (Dieren) en begeleid door Bob Hofman en Christel Wolterinck, Stichting Carmelcollege.

Van toetscultuur naar een formatieve cultuur

In 2016 wilden de vijf scholen in het ‘Leerlab Formatief’ meer de nadruk leggen op de persoonlijke groei van leerlingen. Aan de start van het leerlab in 2016 was het verminderen van de toetsdruk een uitgesproken wens. “We willen meer tijd besteden aan leren, begeleiden en inspireren.” De interesse in formatief leren is de afgelopen paar jaar enorm gegroeid. Precies in de tijd dat het leerlab hiermee startte.
Formatief leren betekent dat de docent doelgericht bezig is met de ontwikkeling van de individuele leerling en het zichtbaar maken daarvan. De leerlabscholen zijn gaan werken vanuit het feed up, feedback, feed forward-model. De leerling leert:
– te werken met leerdoelen en succescriteria (feed up).
– samen met de docent en medeleerlingen te reflecteren op de inhoud van het leren (feedback).
– om samen te bekijken of en met welke leerstrategieën het gestelde doel gehaald is. Om daarna samen te bepalen de volgende stappen zijn (feed forward).

“Door volgens dit principe te werk te gaan, krijg je als docent inzicht waar de leerling staat in zijn leerproces en kun je inspelen op wat een leerling nodig heeft. Maar ook de leerling zelf ontwikkelt inzicht in zijn eigen leren. Dit model vormt ook de basis van onze mentor- en oudergesprekken”, zegt docent Liene Selten van Hooghuis Heesch.

De formatieve spiraal

Als opbrengst van twee jaar samenwerken ontwikkelde het leerlab een model voor de groei van formatief toetsen naar een formatieve cultuur; de formatieve spiraal.

In 2022 hebben Michel van Ast en Bob Hofman de benaming van de vier fases aangepast; er ontstond landelijk meer consensus over het formatieve taalgebruik, noem het maar ‘leren door te doen’.

1. Formatief leren: is een cyclisch proces dat bestaat uit de volgende onderdelen: leerdoelen bepalen, succescriteria benoemen, reflecteren tijdens het leren en evalueren aan het einde van de opdracht. De leerling leert stap voor stap om, op basis van de lesdoelen, zijn eigen leerdoelen te stellen. Tussentijds reflecteert de leerling met behulp van succescriteria en (peer)feedback op wat er al goed gaat en wat hij/zij nog moet doen om het leerdoel te halen.
2. Formatief handelen: onder formatief handelen worden alle activiteiten verstaan die docenten uitvoeren om de leeractiviteiten van leerlingen in kaart te brengen, te interpreteren en te gebruiken om betere beslissingen te maken over vervolgstappen voor het leren van de leerling(en). Belangrijke elementen hierbij zijn onder andere heldere leerdoelen en succescriteria, effectieve feedback en passende didactiek. Formatief handelen draagt bij tot formatief leren.
3. Formatief werken: is bijna hetzelfde als formatief leren. Het enige verschil: je doet het niet alleen in de klas, maar samen met je collega’s. Bijvoorbeeld met team docenten van een jaarlaag; internationaal wordt dan de term ‘Professional Learning Team (PLT)’ of een ‘Professional Learning Community (PLC)’ gebruikt. ook wordt er een gemeenschappelijke taal gesproken.
4. Formatieve cultuur: op een school met een formatieve cultuur leert en werkt iedereen formatief: leerlingen, docenten en schoolleiders, maar ook ouders dragen bij aan groei van de leerling. Samen vragen zij zich af:  ‘Wat vinden we echt de moeite waard om te leren?’

Formatieve praatplaat

In een school met een formatieve cultuur wordt formatief geleerd en gewerkt. Door de leerlingen, door docenten, door team- en schoolleiders en ouders.
Samen is er een duidelijk plan voor onderwijsontwikkeling gemaakt aan de hand van de kernvraag: ‘wat kun jij bijdragen aan het behalen van de gezamenlijk gestelde doelen?’
Een plan met vier onderliggende vragen:

1. Waar willen we naar toe?
2. Hoe weten we dat we er zijn?
3. Waar staan we nu?
4. Wat doen we om dat te bereiken?

Om alles wat bij het beantwoorden van deze vragen een rol speelt zichtbaar te maken, ontwikkelden Michel van Ast en Bob Hofman op basis van de formatieve spiraal een ‘Praatplaat Formatieve Cultuur‘.
Geen vast gepind model, maar een open uitnodiging om letterlijk met elkaar om de tafel te gaan en te praten over ‘Hoe gaan we samen op weg? Bij die vraag inspireren de schoolbezoeken in Canada enorm.
Bij het Halton District School Board, is de ‘Formative Placemat’ de onderlegger bij de gesprekken over het opzetten en vormgeven van deze reis, met als motto ‘Verkennen en Verwonderen’.

Verkennen en verwonderen. 

In de voorbereidende bijeenkomst(en) vragen we de deelnemers om leerdoelen voor de eigen school uit te werken, zodat we gericht in Canada op zoek kunnen naar de juiste inspirerende leeromgeving. Niet om daar de kant en klare oplossingen te vinden, maar op basis van dialoog verdere stappen in, voor en met je school uit te werken. Verwondering ontstaat immers niet vanzelf, verwondering moet je voeden.
Met deelname aan deze studiereis krijg je dus niet alleen inspirerende voorbeelden te zien, maar bouw je samen aan concrete vervolgstappen in je eigen school en draagt bij aan het duurzaam inweven van formatief leren en handelen.

Om de samenwerking te verdiepen, staat er in maart 2025 een tegenbezoek vanuit Halton naar Nederland in de steigers. In de tussenliggende periode van november 2024 t/m maart 2025, willen we een of meerdere on-line samenwerkingsprojecten opzetten waarin we de opgedane kennis kunnen toepassen. De Universiteit van Twente (Prof. Dr. Kim Schildkamp en Mrs. Christel Wolterinck) en de Universiteit van Toronto, Scarborough Campus (Professor Steve Joordens & Mrs Eliane Metni) gaan deze online samenwerking via Action Based Research ondersteunen, hoe gaaf is dat!
Er zijn voor deze studiereis 19 plaatsen beschikbaar!