Het model hieronder schetst de hoofdlijnen van een aanpak die Michel van Ast en Bob Hofman samen aanbieden om met mensen in het onderwijs in gesprek te komen over de weg naar een formatieve cultuur.
Het model helpt om te analyseren wat er al goed gaat en biedt handvatten om gewenste ontwikkelingen helder en samenhangend in kaart te brengen.
Aan de hand van de praatplaat (getekend door Saskia van Dongen) gaan we graag ‘om tafel’ om samen de weg naar een formatieve cultuur te verkennen en stap voor stap vorm te geven.
Klik op de praatplaat voor een grotere weergave.
De vijf scholen in het leerlab Formatief (schoolinfo 2016-2018) wilden meer de nadruk leggen op de persoonlijke groei van leerlingen. Aan de start van het leerlab in 2016 was het verminderen van de toetsdruk een uitgesproken wens. “We willen meer tijd besteden aan leren, begeleiden en inspireren.” De interesse in formatief leren is de afgelopen paar jaar enorm gegroeid. Precies in de tijd dat het leerlab hiermee startte. Formatief leren betekent dat de docent doelgericht bezig is met de ontwikkeling van de individuele leerling.
De leerlabscholen zijn gaan werken vanuit het feed up, feedback, feed forward-model. De leerling leert te werken met leerdoelen (feed up) en leert samen met de docent en medeleerlingen te reflecteren op de inhoud van het leren (feedback). Om daarna samen te bekijken of en met welke leerstrategieën het gestelde doel gehaald is. Om daarna samen te bepalen de volgende stappen zijn (feed forward). Als leerlabcoach stond Bob, samen met de vijf scholen en Schoolinfo, aan de wieg van de formatieve spiraal.
Werken vanuit de wens om bij te dragen aan het leren van de ander.
In een school met een formatieve cultuur wordt formatief geleerd en gewerkt. Door de leerlingen, door docenten, door team- en schoolleiders en ouders.
Samen is er een duidelijk plan voor onderwijsontwikkeling gemaakt aan de hand van de kernvraag: ‘wat kun jij bijdragen aan het behalen van de gezamenlijk gestelde doelen?’
Een plan met vier onderliggende vragen:
Om alles wat bij het beantwoorden van deze vragen een rol speelt, ontwikkelden Michel van Ast en Bob Hofman een ‘Praatplaat Formatieve Cultuur‘.
Geen vast gepind model, maar een open uitnodiging om letterlijk met elkaar om de tafel te gaan en te praten.
Een dialoog over eigenaarschap van leren, betekenisvol onderwijs, betrokkenheid en verantwoordelijkheid, leiderschap, curriculum… vanuit de vraag ‘wat is écht de moeite waard om te leren?’
Maar ook over formatief leren in de klas en het formatieve werken van docenten en leidinggevenden; hoe willen we dat ons leren er uitziet en zich blijvend ontwikkelt? Met als basis een helder leerproces met constructive feedback dat ontstaat in een samen-zijn waar iedereen trots is op elkaar én op de school. Waar de wens leeft om bij te dragen aan het leren van de ander.
De school als organisatie maakt tijd en ruimte om de stappen in het proces op weg naar een formatieve cultuur te doorlopen. Tijd om met elkaar doelen en succescriteria te benoemen, tussentijds te reflecteren en de stappen te evalueren.Formatief leren en handelen in de klas en formatief werken in de school is dan vanzelfsprekend geworden.
De trekkers uit het ‘Leerlab Formatief‘ hebben met Bob een studiereis naar Canada in de steigers gezet en gingen van 26 oktober t/m 3 november, in samenwerking met de Stichting Carmelcollege, naar Toronto, zie ook het reisverslag.
Een belangrijk aspect van een formatieve cultuur is onderwijskundig leiderschap. Het Education report ‘Leading from the Middle‘ (Pdf) van het Council of Ontario Directors geeft helder inzicht in de omslag van Top Down leiderschap naar Leading from the Middle waarbij vertrouwen en eigenaarschap cruciaal zijn. Van het uitvoeren van initiatieven van anderen naar initiatief nemen vanuit het midden.
Om als deelnemende Carmel school goed voorbereid op reis te gaan, worden er voor vertrek werkbijeenkomsten aangeboden. Waarbij we, Peter Koopman, Christel Wolterinck en Bob Hofman de praatplaat Formatief als basis gebruiken om in school de dialoog aan te gaan. Zonder oordelen of kijken wat er niet goed gaat, maar samen met docenten en schoolleiding de gewenste groei in beeld te brengen…. de vier vragen in de hoeken zijn daarbij een prima vertrekpunt.
