ICT&E / Samen op weg naar…

Samen op weg naar een formatieve cultuur

Van toetscultuur naar formatieve cultuur

Het model hieronder schetst de hoofdlijnen van een aanpak die Michel van Ast en Bob Hofman samen aanbieden om met mensen in het onderwijs in gesprek te komen over de weg naar een formatieve cultuur.

Het model helpt om te analyseren wat er al goed gaat en biedt handvatten om gewenste ontwikkelingen helder en samenhangend in kaart te brengen.

Aan de hand van de praatplaat (getekend door Saskia van Dongen) gaan we graag ‘om tafel’ om samen de weg naar een formatieve cultuur te verkennen en stap voor stap vorm te geven.

Klik op de praatplaat voor een grotere weergave.

Hoe het begon: Leerlab Formatief

De vijf scholen in het leerlab Formatief (schoolinfo 2016-2018) wilden meer de nadruk leggen op de persoonlijke groei van leerlingen. Aan de start van het leerlab in 2016 was het verminderen van de toetsdruk een uitgesproken wens. “We willen meer tijd besteden aan leren, begeleiden en inspireren.” De interesse in formatief leren is de afgelopen paar jaar enorm gegroeid. Precies in de tijd dat het leerlab hiermee startte. Formatief leren betekent dat de docent doelgericht bezig is met de ontwikkeling van de individuele leerling.

De leerlabscholen zijn gaan werken vanuit het feed up, feedback, feed forward-model. De leerling leert te werken met leerdoelen (feed up) en leert samen met de docent en medeleerlingen te reflecteren op de inhoud van het leren (feedback). Om daarna samen te bekijken of en met welke leerstrategieën het gestelde doel gehaald is. Om daarna samen te bepalen de volgende stappen zijn (feed forward). Als leerlabcoach stond Bob, samen met de vijf scholen en Schoolinfo, aan de wieg van de formatieve spiraal.

Hoe ziet een school met een formatieve cultuur er uit?

1. Formatief toetsen is tussentijds vaststellen in hoeverre een leerling zijn leerdoelen heeft behaald. Je wilt weten wat de leerling al kan en nodig heeft om zijn leerdoel te behalen. Als je formatief toetst, geef je geen cijfer maar ‘constructive feedback’ aan de leerling, of de leerlingen aan elkaar middels peerfeedback.
2. Formatief leren is een cyclisch leerproces dat bestaat uit de volgende onderdelen: leerdoelen bepalen, succescriteria benoemen, reflecteren en feedback geven en formatieve evaluatie.
3. Formatief werken is bijna hetzelfde als formatief leren. Het enige verschil: je doet het niet alleen in de klas, maar samen met je collega’s. Bijvoorbeeld met team docenten van een jaarlaag; internationaal wordt dan de term ‘Professional Learning Team (PLT)’ of een ‘Professional Learning Community (PLC)’ gebruikt.
4. Formatieve cultuur: op een school met een formatieve cultuur werkt iedereen formatief: leerlingen, docenten en schoolleiders, maar ook ouders dragen bij aan groei. Samen vragen zij zich af:
   1. Waar willen we naar toe, wat vinden we echt de moeite waard om te leren?
   2. Wat doen we om daar te komen?
   3. Hoe weten we dat we er zijn?
   4. Wat doen we als we er zijn?

De school als organisatie maakt tijd en ruimte om de stappen in het proces op weg naar een formatieve cultuur te doorlopen. Tijd om met elkaar doelen en succescriteria te benoemen, tussentijds te reflecteren en de stappen te evalueren.Formatief leren en handelen in de klas en formatief werken in de school is dan vanzelfsprekend geworden.